Creatie van het groot Nationaal park Sallandse Heuvelrug & Reggedal

Het doel is om het bestaande ‘Nationaal Park’ uit te bouwen naar een Nationaal Park van topklasse. Dit grootste aaneengesloten droge heidegebied van Noordwest-Europa, behoort immers tot een select aantal gebieden in Nederland, waar de kernkwaliteiten van landschap en natuur een zeer hoge waardering kennen. De bestuurders van netwerkorganisatie NPSH&TR onderschrijven het landelijke streefbeeld voor alle Nationale Parken. Dit is gericht op nationale parken die in 2030 “iconen zijn met natuurkernen van (inter)nationale allure en (inter)nationale aantrekkingskracht. Ze zijn herkenbaar en vertellen ieder een eigen verhaal dat past bij het karakter van het gebied.” De natuurkernen liggen in een groter landschappelijk, cultuurhistorisch en ruimtelijk ‘ensemble’ met een grote diversiteit (binnen en tussen de gebieden).

Historische achtergrond

De bergen en belten tussen Salland en Twente lijken willekeurig in het landschap te liggen. Wie de achtergrond kent, weet dat deze ‘bergen vol beleving’ nauw met elkaar verbonden zijn en zo’n 150.000 jaar geleden tegelijkertijd zijn ontstaan. Tijdens de Saale-ijstijd vormde een enorme tongvormige massa landijs (ijslob) het landschap. Zo ontstonden niet alleen de Sallandse Heuvelrug (met de Holterberg, Haarlerberg, Noetselerberg en Koningsbelten), maar ook de Lemelerberg, Luttenberg, Markelose Berg, Besthemerberg en de ‘rug’ bij Hoge Hexel. Zesentwintig
‘bergen en belten’ in totaal. Na het afsmelten van de ijslob ontstonden de loop van de Regge en de
natte veengebieden (zoals het Wierdense Veld). De mensen namen bezit van dit landschap.
Eerst door in de prehistorie bovenop de bergen en belten te gaan wonen. Later ook door onze
huidige dorpen en buurtschappen te stichten. De gebieden werden verdeeld, gescheiden door
strakke lijnen in het landschap. Tegenwoordig zijn we onze oude dorpsgrenzen grotendeels uit
het oog verloren. Wie weet nog waar zijn eigen dorpslandschap begint en eindigt? De transitie naar
het grotere NPSH&TR moet daarin verandering brengen door verleden en toekomst te verbinden
en verweven: van een begrensd natuurgebied naar een Nationaal Park met een samenhangend
landschap-ecologisch systeem (inclusief de Regge).

Heideboerderij, een levend landschap

De heideboerderij is niet gewoon een gebouw,met stallen en zo, maar een samenwerkingsverband. Samenwerkende natuurbeheerders, schaapherders, boeren, streekgebonden bedrijven, horeca en bewoners als onderdeel van een gemeenschappelijk bezit van natuurlijk hulpbronnen. Nederlandse benamingen zijn onder andere meent, gemeynt, boermarke en marke. De term marke werd (en wordt) gebruikt onder andere in Twente. De heidevelden op Borkeld bijvoorbeeld, werden door diverse kuddes begraasd, die ieder een thuisbasis hadden in de omliggende buurtschappen. De scheper (in dienst van de boeren uit de buurtschap) ging er dagelijks met de schapen op uit. Vraag het maar eens aan de herder, hij heeft er nog smakelijke verhalen over. Er zijn diverse schaapskooien opnieuw opgeknapt. Er is zelfs een schaapskooienroute!  https://www.landschapoverijssel.nl/routes/schaapskooiroute-markelo. Deze naar huidige maatstaven kleine schaapskooien werden gezamenlijk gebruikt. Zo werd er gezamenlijk met paard en wagen plaggen (compost achtige substantie) opgehaald en als bodembedekking in de kooi gebruikt. Deze werd 1x per jaar uitgemest de potstalmest werd op ‘de loog’ gezet. Een grote hoop mest die door de regen werd uitgeloogd. Van belang was namelijk niet zozeer de stikstof, maar de compost. Deze verbeterde de arme dekzandgronden, zodat meer water werd vastgehouden. Een absolute voorwaarde voor het laten groeien van gewassen. Zo ontstonden de ‘essen’ verhoogde vruchtbare akkers die in het landschap nog goed te zien zijn.

Van de boerderijen kwamen allerhande producten, zoals granen, eieren, vlees, fruit en groenten. De graslanden in de beekdalen (Regge) werden gebruikt voor de hooiwinning. Met omliggende buurtschappen waren vaste afspraken over wie waar mocht hooien.

Schaapskudde Hof van Twente is een partner in het project om bij de Borkeld wederom een heideboerderij in het leven te roepen. Hierover zijn intensieve gesprekken gaande met onder andere Provincie Overijssel, Gemeente Hof van Twente, Gemeente Rijssen-Holten, Staatsbosbeheer en de twee schaapskuddes Hof van Twente en Hofschaap.
der andere meent, (en wordt) gebruikt in Salland